Een incident heeft plaatsgevonden
Een incident is een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de patiënt.
We spreken van een incident als er in de zorg iets niet goed is gegaan, waarbij een patiënt schade heeft opgelopen, had kunnen oplopen of kan oplopen. Deze (mogelijke) schade is een onbedoelde en/of onverwachte uitkomst van zorg: er is iets niet goed gedaan (bijvoorbeeld onvoldoende handelen volgens de richtlijn). Pas als de schade ernstig of fataal is, is er sprake van een calamiteit zoals bedoeld in de wet (de Wkkgz). Voorbeelden van een incident zijn:
- Een patiënt die van een zorgprofessional de medicatie van een andere patiënt heeft gekregen, maar hier geen schade door heeft opgelopen.
- Een patiënt met slikproblemen, welke bekend zijn en waarbij in het dossier beschreven is welk toezicht nodig is. Een invalkracht weet niet van deze afspraken en laat de patiënt een stuk brood eten. De patiënt stikt bijna, maar men is er op tijd bij om schade te voorkomen.
Soms is niet duidelijk of een gebeurtenis een complicatie, een incident of een calamiteit is. Er kan onduidelijkheid zijn omdat:
- Niet vaststaat of de kwaliteit van zorg niet voldeed.
- De ernst van de opgetreden lichamelijke of psychische schade onduidelijk is.
- Niet duidelijk is of het gebrek in de kwaliteit van zorg van invloed is geweest op de ongewenste uitkomst.
Meestal is onderzoek nodig om hier duidelijkheid in te scheppen. Zo kan iets dat eerst een complicatie lijkt, toch een calamiteit zijn. Dit is het geval als er iets niet goed gedaan is. Er is bijvoorbeeld niet volgens de richtlijnen gewerkt. Een wondinfectie is een bekende complicatie. Als deze infectie is voorafgegaan door niet steriel werken, dan is het een incident. Wanneer deze wondinfectie ernstige gevolgen heeft, zoals een amputatie, dan is er sprake van een calamiteit. Als een complicatie, zoals de wondinfectie, te laat wordt herkend, is er ook sprake van een incident of calamiteit, afhankelijk van de ernst van het gevolg. In andere woorden: complicatie gaat over de uitkomst van zorg (het gevolg), incident gaat over de wijze waarop de zorg geleverd is. Een calamiteit is een incident met een ernstig schadelijk gevolg of overlijden.
Als je als zorgprofessional een incident hebt meegemaakt, kan je je overspoeld voelen door verschillende emoties. Schuldgevoel, angst voor de gevolgen, of onzekerheid over hoe nu verder zijn volkomen normale reacties die door veel zorgprofessionals worden herkend. Hoewel deze gevoelens begrijpelijk zijn, is het juist nu belangrijk om verstandig te handelen.
Neem eerst even tijd om je gedachten op een rij te zetten, maar wacht niet te lang met actie ondernemen. Informeer je leidinggevende en je collega’s in je team. Je staat er in deze situatie niet alleen voor. Aarzel niet om steun te zoeken bij je leidinggevende en collega’s als je daar behoefte aan hebt. Beschouw deze situatie, hoe moeilijk ook, als een leermoment dat kan bijdragen aan de verbetering van de zorg.
Het is belangrijk om zo snel mogelijk een gesprek met de patiënt te plannen. Je kunt dit gesprek eventueel samen met je leidinggevende doen. Ook al voelt dit spannend, uit ervaring blijkt dat patiënten juist openheid en eerlijkheid waarderen. Een direct gesprek kan veel onduidelijkheid en wantrouwen wegnemen. Tijdens dit gesprek is het belangrijk om bij de feiten te blijven, eerlijk te zijn over wat er is gebeurd, betrokkenheid te tonen en goed te luisteren naar de zorgen van de patiënt. Doe geen uitspraken over aansprakelijkheid of schadevergoeding. ‘Sorry’ zeggen mag altijd.
Belangrijk om te onthouden is dat openheid, betrokkenheid en menselijkheid meestal de kans op klachten en juridische procedures verkleint. Ook als er sprake is van een incident, stellen patiënten een open gesprek op prijs. Door transparant te zijn, kan het vertrouwen in de zorgprofessional-patiëntrelatie behouden blijven.
Ook moet je als zorgprofessional een melding doen in het interne systeem, het Melden Incidenten en calamiteiten (MIC)-systeem of het Veilig Incident Melden (VIM)-systeem van de zorginstelling waar je werkt. Als zorgprofessional wordt volgens de Beroepscode van Verzorgenden en Verpleegkundigen verwacht dat je zorgvuldig beschrijft wat er is gebeurd en welke stappen je hebt ondernomen. Stel je toetsbaar op om te kunnen leren en verbeteren.
Zie meer informatie:
Brochure Calamiteiten Wkkgz melden aan IGJ | Brochure | Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
KNMG-richtlijn Omgaan met medische gegevens
Dossier Medisch dossier | KNMG
Gedragscode Openheid medische incidenten (GOMA) – De Letselschade Raad